רבי יואל טייטלבוים/yi

משרות: אדמו"ר מסאטמאר, גאב"ד ירושלם

משרות קודמות: אב"ד אורשיווא, אב"ד קראלי

חיבוריו: ויואל משה, על הגאולה ועל התמורה, שו"ת דברי יואל, דברי יואל על התורה ועוד

שם אביו: רבי חנניה יום טוב ליפא

תאריך הסתלקות: כ"ו אב ה'תשל"ט

מקום מנוחתו: בית החיים בקרית יואל, ניו יארק

קורות חייו

ראשית חייו

פון יונג אן האט מען געזען אז ער האט א הויכע נשמה און אויסערגעווענליכע כשרונות. זיין טאטע און עלטערער ברודער רבי חיים צבי טייטלבוים (דער 'עצי חיים' און שפעטער דער סיגעטער רב) האבן אריינגעלייגט אסאך כוחות אים מגדל צו זיין לתורה וליראה. ביי זיין בר מצוה האט ער איבערראשט אלע אנוועזנדע מיט א לאנגן פלפול וואס ער האט מחדש געווען אין די סוגיא פון "המוצא תפילין".

נאך פאר זיין חתונה, ווען ער איז געווען זיבעצן יאר אלט, האט ער באקומען סמיכה פון אכט גדולי הדור, צווישן זיי רבי שלמה יהודה טאבאק דער דיין פון סיגעט און מחבר פון 'ערך ש"י', רבי משה גרינוואלד דער חוסטער רב און מחבר פון 'ערוגות הבושם' און רבי אליעזר חיים דייטש דער באניהאדער רב און מחבר פון 'פרי השדה'.

אויפן רבנות שטול אין שבט תרס"ד האט ער חתונה געהאט מיט די טאכטער פון רבי אברהם חיים הורוויץ, דער פלאנטשער רבי וואס האט דעמאלט געוואוינט אין ראדאמישל (שפעטער האבן זיי געהאט דריי טעכטער וואס האבן נישט איבערגעלאזט קיין קינדער). עטליכע טעג נאך די חתונה איז זיין טאטע נפטר געווארן און ער איז אריבער וואוינען נעבן זיין שווער. א יאר שפעטער האט ער זיך באזעצט אין סאטמאר און דארט אנגעהויבן פירן זיין קהילה. דארט האט ער אויך אויפגעשטעלט זיין ישיבה וואס איז שנעל געווארן בארימט און די בעסטע תלמידים זענען געקומען אהין.

אין יאר תרע"א איז ער געווארן רב אין אורשיווע. דארט האט ער אויך געגרינדעט א ישיבה און געטון אסאך פאר תורה און אידישקייט אין דער קהילה ביז זי איז געווארן בארימט. טראץ זיין יונגן עלטער איז ער געווען צווישן די אונטערשרייבער אויף א בריוו - וואס די גרעסטע רבנים אין אונגארן האבן אונטערגעשריבן - וואס האט גלייך געשטעלט די ציונים און מזרחי מיט די נעאלאגן. דער בריוו איז ווידער פארעפנטליכט געווארן אין יאר תרצ"ז מיט צוגעלייגטע ווערטער פון אים.

ווען די ערשטע וועלט מלחמה האט אויסגעבראכן האט ער פארלאזט די שטאט צוליב די סכנה און זיך צוריקגעקערט קיין סאטמאר. אין יאר תר"פ ווען רבי יהודה גרינוואלד דער סאטמארער רב איז נפטר געווארן האבן זיינע חסידים געוואלט אים מאכן פאר רב אבער עס איז נישט געלונגען. אין יאר תרפ"ב איז ער צוריק קיין אורשיווע. אין דעם זעלבן יאר האט ער זיך באטייליגט אין א פארזאמלונג אין טשאפ אונטער דער פירערשאפט פונעם מונקאטשער רבי'ן רבי חיים אלעזר שפירא דער 'מנחת אלעזר' קעגן אגודת ישראל.

אין חודש אדר תרפ"ו איז ער געקרוינט געווארן אלס רב פון קראלי אנשטאט רבי שאול בראך. ער האט דארט ווידער אויפגעשטעלט זיין ישיבה. אין יענער צייט האבן אויך די סיגעטער חסידים - וואס ביז דעמאלט זענען געווען מיט זיין עלטערן ברודער וואס איז נפטר געווארן ו' שבט תרפ"ו - אנגעהויבן קומען צו אים. זיין גרויסע השפעה איז געוואקסן און די גדולי הדור האבן אים מער און מער געשעצט.

אין יאר תרצ"ב האט ער צום ערשטן מאל באזוכט ארץ ישראל. זיין ערשיינונג האט געמאכט א גרויסן רושם אויף די חרדישע אידן וואס האבן דערקענט זיין גאונות און צדקות. עס זענען געווען אזעלכע וואס האבן געוואלט אים מאכן פאר ממלא מקום פון רבי יוסף חיים זאנענפעלד. אויף דער איניציאטיוו פון רבי ישראל יצחק רייזמאן א מיטגליד פון בד"צ העדה החרדית איז אפילו געגרינדעט געווארן א ספעציעלער 'ועד פעולה' וואס האט געארבעט צו דערגרייכן דעם ציל, אבער ער האט אפגעזאגט די פארשלאג.

אין יאר תרצ"ד איז ער געווארן רב אין סאטמאר וואו ער האט געפירט זיין נשיאות מיט הויכקייט. אין זיין ישיבה האבן דעמאלט געלערנט ארום 400 בחורים און ער האט געפירט אלע רוחניות'דיגע ענינים אין שטאט און ארום. זיין איינפלוס האט זיך פארשפרייט אויף אלע אידן וואו זיי זענען געווען און ער איז געווען דער הויפט רעדנער ביי די פארזאמלונגען פון די גדולי און צדיקי הדור.

אום ה' שבט תרצ"ו איז זיין ערשטע פרוי נפטר געווארן. אום י"ג אלול תרצ"ז האט ער חתונה געהאט מיט די רביצין אלטע פייגא די טאכטער פון רבי אביגדור שפירא דער טשענסטאכאווער רבי.

די וואונדערליכע הצלה ווען די נאציס ימ"ש האבן איינגענומען אונגארן און פארניכטעט די אידן דארט איז ער נישט געווען אין שטאט נאר אין סעליש, אזוי אז ער האט זיך שפעטער געקענט באהאלטן פון די רוצחים וואס האבן אים געזוכט. נאך פסח תש"ד האט ער פרובירט אנטלויפן קיין רומעניע אבער מען האט אים געכאפט און אריינגעווארפן אין קלויזענבורגער געטא. אין חודש תמוז תש"ד איז ער געווען צווישן די פאסאזשירן אויף דעם הצלה צוג וואס די חרדישע קהילה אין בודאפעסט האט באצאלט (און די ציוניסטישע עסקנים האבן איבערגענומען) און במשך פינף חדשים איז ער געווען מיט רוב פאסאזשירן פון צוג אין בערגן-בעלזן. אין יענער צייט האט ער מוסר נפש געווען ווייטער אפצוהיטן יעדע קלייניקייט אריינגערעכנט זיינע חומרות אין ענינים פון ריינקייט און אפילו נישט אפגעשוירן זיין בארד טראץ וואס ער האט זיך דערמיט געשטעלט אין סכנה. אום כ"א כסלו תש"ה נאך גרויסע השתדלות'ן איבער דער וועלט איז ער אנגעקומען צו א זיכערן האפן אין דער נייטראלער שווייץ.

נאך די מלחמה יארן אין אלול תש"ה איז ער ארויס פון שווייץ קיין ארץ ישראל וואו ער איז אנגעקומען אין אנהייב תש"ו. ער האט זיך באזעצט אין ירושלים און דארט אויפגעשטעלט זיין בית מדרש. ער האט געגרינדעט א ישיבה און מוסדות פאר די פליטים, און אויך געגרינדעט אכצן תלמוד תורה'ס אויף טהרת הקודש איבער גאנץ ארץ ישראל.

כדי אויפצושטעלן די פילע מוסדות האט ער גענומען אויף זיך גרויסע חובות און דערפאר איז ער פאר יאר תש"ז געפארן קיין אמעריקע צו זאמלען געלט. דער שיף אויף וועלכן ער איז געפארן האט געאנקערט אין האפן ראש השנה תש"ז און דערפאר האט ער זיך צוריקגעהאלטן פון אראפגיין ביז נאך יום טוב. כאטש ער האט אין אנהייב געפלאנט צוריקצוקומען קיין ארץ ישראל אבער אין דער צייט וואס ער איז געווען אין אמעריקע האט מעשה שטן מצליח געווען און די ציונים האבן אויפגעשטעלט זייער מדינה און דערפאר האט ער בעסער געוואלט בלייבן אין אמעריקע און זיך באזעצט אין וויליאמסבורג וואו ער האט אויפגעשטעלט זיין הויף וואס איז שנעל געוואקסן סיי אין צאל און סיי אין מדריגה ביז עס איז געווארן איינע פון די גרעסטע אידישע קהילות אין דער וועלט.

פירער פון דער עדה אין יאר תש"ט ווען עס זענען פארגעקומען די ערשטע וואלן צו דער כנסת המינים איז ער געשטאנען אין שפיץ פון די וואס האבן פארבאטן זיך צו באטייליגן א